Vlnr: Gerrie van Hasselt, Aggie Daniëls en Peter van Toor bij graf Levie Heijman op Joods begraafplaats. (foto: Roel Kleinpenning)
Gedenkstenen voor joodse slachtoffers
Bron: 3 jun 2020, Nieuwsflits Oude IJsselstreek Vizier
Oude IJsselstreek - Enkele maanden geleden is de Stichting Struikelstenen Gemeente Oude IJsselstreek opgericht. In 2021 willen de initiatiefnemers zo'n 25 struikelstenen laten plaatsen in de diverse kernen van de gemeente. Wat zijn struikelstenen? Moet je erover struikelen? Niet fysiek. Wel met je hoofd en hart!
door Marcel van Berkum
Het plaatsen van struikelstenen is een idee van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. In 2000 begon de zoon van een Wehrmacht soldaat met het leggen van zogenaamde 'Stolpersteine' in zijn land. De fonkelende messing steentjes van 10 x 10 cm in het trottoir zijn ter nagedachtenis aan Joden, Roma en Sinti, die in de Tweede Wereldoorlog door naziterreur zijn omgebracht. Een misdaad tegen de mensheid, die niet mag worden vergeten. Demnig heeft medio 2020 deels persoonlijk bijna 75.000 struikelstenen in meer dan 20 Europese landen geplaatst. In Nederland liggen al ongeveer 6.000 struikelstenen. Nog niet in Oude IJsselstreek. Daar komt volgend jaar verandering in door toedoen van de nieuwe Stichting Struikelstenen Gemeente Oude IJsselstreek. De stenen komen te liggen voor het laatste woonadres van het joodse slachtoffer, voorzien van naam, geboortejaar, datum van wegvoering, datum en plaats van overlijden. "Het woonadres en dus niet het onderduikadres is een bewuste keuze, die ook elders wordt gehanteerd", zegt voorzitter Peter van Toor.
Synagoge
Op initiatief van Terborgse Aggie Daniëls organiseerde de Oudheidkundige Vereniging Gemeente Gendringen in mei 2018 in de Sint Maartenkerk in Gendringen een lezing door Johanna Reiss. De 'Anne Frank van de Achterhoek' schreef over haar onderduikperiode het boek 'De Schuilplaats'. Er was een grote belangstelling en na het aangrijpende verhaal van Johanna werd door de organisatie spontaan besloten om ook in de gemeente een struikelstenenproject op te starten. Een werkgroep met leden van de drie heemkundige verenigingen OVGG (Gendringen), ADW (Varsseveld) en Old Sillevold ging aan de slag. "In de afgelopen tijd zijn we fanatiek bezig geweest om de joodse families, die hier vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog woonden in kaart te brengen. Daarbij is zorgvuldigheid een vereiste. We hebben veel papieren en digitale archieven geraadpleegd. Het overgrote deel van de vroegere joodse inwoners is omgebracht, maar we hebben contact met nabestaanden over de hele wereld en horen elke dag weer nieuwe verhalen. Denkt iemand informatie voor ons te hebben dan vernemen we dat graag", zegt Aggie Daniëls. Zij zoekt vooral de joodse historie van Terborg uit. Terborg had een synagoge en meer joodse inwoners, dus slachtoffers, dan andere kernen. De meeste struikelstenen komen dan ook in Terborg en verspreid over de hele gemeente naar schatting zo'n 25 stuks. Kleinere synagoges stonden ook in Gendringen en Varsseveld. Op die drie plekken plaatst de stichting zogenaamde struikeldrempels, plaquettes met relevante historische informatie. Het bestuur heeft structureel overleg met vertegenwoordigers van de gemeente over de voortgang.
Publicaties
De stichting heeft contact gezocht met de organisatie van Demnig en Oude IJsselstreek staat in maart volgend jaar op de planning voor het leveren en plaatsen van de stenen. Kunstenaar Gunter Demnig zal persoonlijk de eerste stenen leggen. Ook wil de stichting bij die gelegenheid bloedverwanten van de slachtoffers laten overkomen. "Voor onze activiteiten zijn we afhankelijk van donaties en schenkingen", vertelt Peter van Toor. "Particulieren en bedrijven kunnen één of meerdere struikelstenen adopteren voor 150 euro per stuk. Ook vrije giften zijn bijzonder welkom. Voor correcte financiële afhandelingen hebben we een stichting opgericht, mede op advies van gebiedsmakelaar Jan Maalderink."
Voorlichting
Door het speurwerk is er veel informatie verkregen over de lotgevallen van de verdwenen joodse gemeenschap in onze omgeving. Het zijn schrijnende verhalen over vervolging, vlucht en verraad, die de stichting van plan is te publiceren om met de opbrengst activiteiten te bekostigen. "Ook staan er in het najaar voorlichtingsbijeenkomsten voor de bevolking gepland in Terborg, Gendringen en Varsseveld met onder andere lezingen, een expositie en verhalen van nabestaanden", aldus Aggie Daniels.
Meer informatie:
www.struikelstenen-oudeijsselstreek.nl
