Zwembad

De Paasberg

auteur: Theo Willemsen

De oprichting van een bad en zweminrichting voor Terborg en Silvolde

Waterpret is van alle tijden. In 1827 kende men in Nijmegen al een officiële badgelegenheid. Voor de allereerste Nijmeegse badactiviteiten en de oudste in Nederland moeten we terug naar de stichters van de stad, de Romeinen. Zij waren toen al gesteld op hygiëne en ontspanning, en hadden 2000 jaar geleden al een groot verwarmd ‘wellness-complex’, de Thermen.
Karel August ten Bosch had zich in december 1917 in Terborg als huisarts gevestigd. Hij was een groot voorstander van een gelegenheid om te zwemmen en pleitte ervoor om in Terborg gebruik te maken van de ligging aan de Oude IJssel. Niet alleen in de gemeenteraadsverslagen komen we zijn pleidooien tegen, maar ook bij vergaderingen van Terborgs Belang wees hij bij herhaling op de mogelijkheid om in Terborg en Silvolde te komen tot oprichting van een bad en zweminrichting.
Hygiëne en beweging voor jong en oud was daarbij een belangrijk voordeel. Men was toen gewend om hooguit ‘s zaterdags in een zinken teiltje de jeugd te baden. En dan te bedenken dat in de grote gezinnen van toen een heel rijtje kinderen zaterdags gewassen werd in vaak maar één teiltje warm water. Nadat alle kinderen in zo’n gezin hun zaterdagse wasbeurt hadden ondergaan bleef er in de zinken teil wel een zichtbaar bruine rand achter.
Een zwembad had daarnaast als voordeel dat de jeugd al vroeg, onder toezicht, het zwemmen aangeleerd kreeg. Zo voorkwam men spelenderwijs dat er ten gevolge van de verdrinkingsdood onnodige slachtoffers vielen.
Al in 1922 werd in Terborg een vereniging opgericht voor de Bad en Zweminrichting in de Oude IJssel. C. van Vollenhove werd benoemd als voorzitter, terwijl W. Bruijns en mevrouw Van Hilten de functie van secretaris en penningmeester zouden vervullen.
Gevraagd werd aan de bevolking deze vereniging financieel te steunen om een zwembad te kunnen plaatsen.

Toestemming van het Waterschap van de Oude IJssel in 1922

In de vergadering van het dagelijks bestuur van het Waterschap van de Oude IJssel op 30 juni 1922 werd behandeld en aangenomen een verzoek als volgt:
‘ van J. van Heuven c.s. te Terborg met verzoek om een zwembassin te mogen leggen in den Oude IJssel, gelegen ongeveer 10 minuten van de brug te Terborg. Wordt besloten het verzoek toe te staan onder bepaling, dat een en ander moet geschieden onder toezicht en goedkeuring van de Technisch Hoofdambtenaar’.
Een precieze plek waar het zwembassin zou worden geplaatst valt niet af te leiden uit bovenstaande notulen. Was het nu, van Terborg komend richting Etten, aan de rechter of aan de linker zijde 10 minuten (lopen) van de brug verwijderd? Dat een en ander niet vindbaar is en er verder ook geen stukken bij het waterschap bewaard zijn, heeft waarschijnlijk twee oorzaken.

 1.     De opgerichte Vereeniging voor de Bad en Zweminrichting werd in 1929/1930 opgeheven. Stukken zoals oprichting of notulen der gehouden vergaderingen zijn waarschijnlijk niet bewaard gebleven.

2.      Volgens bovenstaand krantenbericht was C. van Vollenhoven voorzitter van deze vereniging, maar hij was tevens de secretaris/penningmeester van het Waterschap van de Oude IJssel. Veel formele stukken zijn tussen Waterschap en de Vereniging niet uitgewisseld. De heer Van Vollenhoven zal het, als vanzelf sprekend intern hebben geregeld.

Hoe het zwembassin, aangelegd in 1922, er uit heeft gezien, krijgen we niet duidelijk. Uit de notulen van de gemeenteraad van enkele jaren later zouden we op kunnen maken dat het z.g. zwembad een afgebakend deel is geweest in de Oude IJssel, dat door het storten van zand ‘op diepte’ is gemaakt voor kinderen en niet-zwemmers. Deze opzet heeft waarschijnlijk niet aan de verwachting voldaan, omdat enkele jaren later plotseling plannen opduiken om een drijvend bassin te realiseren.

Een krantenverslag van de vergadering van Terborg’s Belang geeft wat meer prijs.
Op 1 juli 1924 vergaderde Terborg’s Belang. Daar deed de Terborgse huisarts K.A. ten Bosch een oproep op om te komen tot een goede bad- en zweminrichting en stelde vooral op hygiënische gronden het groote nut hiervan in het licht. De voorzitter merkte op, dat voor eenige weken reeds een vergadering is geweest met belangstellenden en heeft zich toen een voorlopig comité gevormd. De heer v. Vollenhoven nam op zich deze of wel andere personen voor het geval te winnen, om dan daarna nogmaals een vergadering met het bestuur van Terborg’s Belang te houden en te bespreken, hoe men op de vlugste en beste manier het gewenschte doel zou kunnen bereiken. Voorloopig werd daartoe aangenomen het organiseeren van een feestavond, waartoe de alhier bestaande vereenigingen zullen worden verzocht belangenloos hun medewerking te willen verleenen. Eveneens zal worden getracht in dezen met Silvolde samen te werken, omdat slechts één inrichting voor beide plaatsen noodig zou zijn en ook aldaar door het organiseeren van een feest of anderszins gewerkt kan worden om de noodige financiën bij elkaar te krijgen. Bij de gemeente zal dan nader om subsidie worden aangeklopt.

In juni 1928 stortte de Terborgse Marktcommissie nog een bedrag van ƒ 245 in het fonds tot oprichting van een bad-en zweminrichting.

Gemeentelijke plannen voor een drijvend zwembassin in de Oude IJssel
Kennelijk kwam het plan, bij Terborgs Belang besproken, niet goed van de grond. We zien dan dat in de loop van 1928 het gemeentebestuur van Wisch het initiatief overnam om de bestaande plannen te realiseren.  In de raadsvergadering van 25 september 1928 deed de burgemeester de mededeling dat de plannen tot oprichting van een zwembad voor Terborg en Silvolde nog niet genoeg zijn afgerond. Ook zijn B & W er nog niet in geslaagd om een terrein te Terborg aan te kopen bestemd voor een bad- en zweminrichting wegens overdreven eisen van enige grondeigenaren.

 

De voordelen van een zwembad:

1.         De prachtige zwemmogelijkheid, de Oude IJssel, te benutten voor de gemeentenaren op de eerste plaats, maar daarnaast ook de talrijke vreemdelingen, die Terborg en omgeving in de zomermaanden bezoeken.

2.        Het is toe te juichen dat het Gemeentebestuur dit hyginische belang nu wil gaan verzorgen.

Een doorbraak maart 1929

Volgens de notulen van de gemeenteraadsvergadering van 8 maart 1929 kwamen er op die datum concrete plannen op tafel om het geheel voortvarend aan te pakken. Burgemeester & Wethouders van Wisch hadden met het bestuur van het Waterschap van Oude IJssel concrete plannen besproken en uitgewerkt. Deze plannen die aan de raad ter goedkeuring werden voorgelegd en hier werden goedgekeurd, hielden in:

1.      een drijvend bassin te leggen in de Oude IJssel volgens tekening;

 2.     aan het Waterschap te vragen bij normalisering van de Oude IJssel de thans door de gemeente te vergraven grond op dezelfde wijze te vergoeden als de in de nabijheid voor dit doel aan te kopen gronden.

3.      het Waterschap verricht op kosten van de gemeente Wisch het benodigde baggerwerk met de hiervoor aan te brengen vereiste oeververdediging.

4.      de benodigde grondaankopen te doen van de heren van Schuijlenburch een terrein groot 1400 m2 voor een bedrag van 40 cent per m2 onder de door verkopers gestelde voorwaarden.

5.      B & W te machtigen de plannen aan te besteden voor Terborg/Silvolde.

6.      Voor de Varsseveldse bevolking in de Slinge een soortgelijk plan te realiseren en deze ook aan te besteden.

Ook werd in deze vergadering ruim besproken en besloten om de beide bad- en zweminrichtingen voor gemeentelijke rekening te exploiteren. De reden waarom de raad koos voor een gemeentelijke exploitatie viel uit de notulen niet op te maken. Een raadsverslag in de Graafschapbode gaf hiervoor als reden de slechte samenwerking  tussen Terborg en Silvolde als oorzaak en het feit dat dat de burgemeester in deze vergadering de hoop had uitgesproken op een goede verstandhouding tussen Terborg en Silvolde, omdat die in de regel te wensen over liet.

1. De loop van de Oude IJssel net boven de Strangbrug (weg van Terborg naar Etten). Kenmerkend is de sterke bocht die de Oude IJssel hier maakt net vóór de brug komende van Ulft. In latere jaren na 1930 werd de Oude IJssel genormaliseerd. Men heeft op diverse plaatsen bochten verlegd, zodat het voor de scheepvaart en de waterafvoer gemakkelijker werd.

De aanleg van het nieuwe zwembad, voorjaar 1929

Op het  perceel  F 1373 werd in 1929 het zwembad gesticht. Dit perceel werd aangekocht van de heren van Schuijlenburch als een gedeelte van hun perceel weiland met het perceelsnummer F 1374 tegen de schappelijke prijs van ƒ 0.40 per m2.  In de loop van het eerste zwemseizoen zou blijken dat de toegang via het voet/fietspad wel erg smal was. Dit ongemak werd opgelost door de aankoop van een strookje van het ernaast gelegen perceel weiland, eigendom van aannemer L. Jansen uit Terborg, voor dezelfde prijs van ƒ 0.40 per m2. De strook had een breedte van 60 cm en besloeg een lengte 160 meter. In totaal ontstond zo een zwembadlocatie met een oppervlakte  van 0.15.95 ha. Het werd bereikbaar via het toegangsweggetje vanaf de Badweg. Het drijvende zwembassin werd voorzien van een houten vloer en tralies aan de opstaande zijden. Aanleg van Kleedhokjes en een fietsenstalling behoorden ook tot de taken van de op te richten “bad- en zweminrichting.”
De aanbesteding door de gemeente Wisch vond volgens onderstaand krantenbericht plaats in april 1929.


2. De aannemers konden inschrijven op 3 delen van het gehele project ‘Bad en zweminrichting’. Perceel I was het deel timmerwerk en perceel II was het schilderwerk, terwijl perceel III het bassin betrof.

De uitslag van de gunning was als volgt:

de combinatie Jansen en Baakman Terborg het timmerwerk voor            ƒ  2.710,-

Schilder A.J. Rengeling Terborg het verfwerk                                             -    327,-

R.H. Jansen Venneboer uit Wijhe het bassin                                               - 1.174,-

Totale aanneemsom                                                                                   ƒ  4.211,-

4. Een plattegrond van de kleedlokalen. Veertien kleedhokjes, een toilet en een vrije kleedruimte. Aan de linkerzijde bevond zich het domein van de badmeester met een berging en een loket waar men een toegangskaartje kon kopen.

5. De plattegrond van de bodem met afmeting van 15 x 7 meter, rondom drijvende gehouden door  6 luchtcilinders, elk met een inhoud van 750 liter.

6. De zijkanten van het drijvende bassin bestonden uit ijzeren traliewerk met een hoogte van 1 meter. Links en rechts zichtbaar de bevestiging met de luchtcilinders, die men in hoogte kon verstellen. Dit al naar gelang de leeftijdsgroep en de lengte van de jeugdige leerling-zwemmers.

Als kind van 7 of 8 jaar heb ik er nog in rond gepoedeld. Wat ik me herinner waren de hekken, die vaak voor een groter deel zichtbaar waren boven de waterspiegel. Op warme dagen met veel bezoek klommen vele kinderen tegelijkertijd vanuit het bad op de hekken. Vaak ook nog op het hek aan één zijde, zodat het drijvende bassin, door het extra gewicht aan die ene zijde, dreigde te kapseizen.
De badmeester greep dan in en gelastte een ieder om van het hek af te komen zodat de zwembak weer in de normale positie terug kon komen.

7. Detail van de hoogteverstelling van de drijvers of luchtcilinders. Zo kon men de diepte van het drijvende bassin aanpassen aan de leeftijdsgroepen.

Op een vraag van raadslid Herschel of er veel sollicitanten waren voor de betrekking van badmeester in Terborg en of er al iemand was benoemd, kon de burgemeester nog geen naam noemen, omdat de persoon in kwestie zelf daarvoor nog een zwemproef moest afleggen. Ook voor een regeling van de salariëring van de badmeester was weinig tijd en zo werd  besloten om het tarief van de gemeente Doetinchem over te nemen en de badmeester aan te stellen op een salaris van ƒ 20 per week.
Op 2 juli 1929 verscheen een kort berichtje in de Graafschapbode dat Piet Kervezee uit Terborg was benoemd als badmeester in deze plaats.

De feestelijke opening op woensdagavond 10 juli 1929
Om de opening enige feestelijke luister bij te zetten zullen ‘Harmonie Wisch’, de gymnastiekvereniging ‘Prinses Juliana’ en de mannen zangvereniging ‘Arti Sacrum’ hun medewerking verlenen. Om 18.30 uur zal de stoet vanaf de Poort in optocht naar de inrichting aan de Oude IJssel vertrekken waarbij onderweg alle zwemsters en zwemmers zich zullen aansluiten. Het wordt een extra stimulans voor allen die de zwemkunst niet beheersen, dat zij nu zonder gevaar hier een bad kunnen nemen. Zo hoopte men de bevolking op deze woensdagavond voor de zwemsport te enthousiasmeren.

Of het verenigingsleven van Silvolde en de bevolking ook bij deze opening betrokken waren kon ik in de krantenverslagen niet ontdekken.

8. Op deze foto zijn de zijkanten bestaande uit tralies niet zichtbaar. Dit omdat hier het drijvende bassin op zijn diepst in het water ligt. Doordat de drijvers in hoogte verstelbaar waren, kon het bassin in diepte variëren, om ook aan de allerkleinste pupillen zwemles te geven. Op de voorgrond is de drijver of luchttank van 750 liter duidelijk zichtbaar.

Waardering voor badmeester Kervezee.
Hagenaar Piet Kervezee, sinds 2 augustus 1927 inwoner van Terborg, had zich in de Terborgse gemeenschap in korte tijd geliefd gemaakt en werd als badmeester zeer gewaardeerd. Bij gelegenheid van de afsluiting van het eerste badseizoen op 15 september 1929 werd door een aantal trouwe badgasten opgemerkt dat hij in korte tijd had bewezen de rechte man op de rechte plaats te zijn. Dit was te danken aan de kundige wijze waarop hij hier de scepter zwaaide en men sprak de hoop uit dat hij nog vele jaren de badmeester zou mogen zijn in dit fraaie Terborgse Zwembad. Hierbij werden hem enkele attenties aangeboden. In een lampionoptocht, de Badmeester in hun midden, ging het vervolgens naar zijn woning.
Ook het gemeentebestuur heeft zijn prestatie op prijs weten te stellen, door zijn loon over het gehele tijdvak met ƒ 10.- per week te verhogen.
Gedurende dit eerste  badseizoen 11 Juli t/m 14 September 1929 werd in dit nieuwe zwembad door 9030 personen een bad genomen.
Buiten het zwemseizoen moest de badmeester ook een salaris verdienen. Daarom werd Piet Kervezee in augustus 1929 benoemd tot buitengewoon gemeenteveldwachter in zijn gemeente.
Nog in oktober van het eerste jaar waarin het nieuwe bad was geopend, besloot de vereniging van de  Oude Bad- en Zweminrichting zich op te heffen.
Het bij deze vereniging nog resterende kasgeld van ƒ 537,- bood men aan, aan de gemeente Wisch, om hiermee de kleedkamers van het zwembad uit te breiden. Het zwembad was kennelijk zo goed bezocht, dat hier behoefte aan bestond.

10 jarig bestaan van de Bad en Zweminrichting in het zwemseizoen van 1939.

Uit de Graafschapbode:
Het 10-jarig bestaan der Gem. Bad- en Zweminrichting te Terborg werd zaterdag herdacht door ’t houden van onderlinge zwemwedstrijden, waarbij meerdere autoriteiten van hun persoonlijke belangstelling deden blijken.

9. Terwijl een drietal zwemmers startte voor de wedstrijd vrije slag, legde onze fotograaf dit moment op de gevoelige plaat vast’. De man in het donkere pak met hoed is badmeester P. Kervezee.

De plannen voor de grote afsnijding van de scherpe bocht, waaraan het zwembad was gelegen, werden pas in een laat stadium van de kanalisatieplannen van de Oude IJssel uitgevoerd. Hierdoor kwam een flink stuk van de Gemeente Wisch aan de linker zijde van de Oude IJssel te liggen. De gemeente was aanvankelijk van plan dit gebied tot een recreatieoord met zwembad te maken, maar dit plan is nooit verwezenlijkt.

10. De nieuwe loop van de Oude IJssel, na de verkaveling in 1959 en de afsnijdingvan de rivier, is hier in blauw weergegeven. De rode lijn geeft de afgesneden bocht weer. Op de kadastrale percelen F 2181 en 2183/2184 lag het vroegere drijvende zwembad in de Oude IJssel. De familie M.J. Heusschen heeft er een nertsenfokkerij gevestigd, nu gelegen aan de overkant van de Oude  IJssel, aan de Ettense zijde.

In de jaren na 1959 besloten Silvolde en Terborg een gemeenschappelijk zwembad te stichten, dicht tegen de Paasberg nagenoeg op de grens tussen Silvolde en Terborg. Dit nieuwe zwembad kwam hier tot stand doordat de familie Van Schuijlenburch de grond beschikbaar had gesteld. De bevolking van zowel Terborg als Silvolde heeft door een geweldige actie onder aanvoering van Gijs van Oort het benodigde geld bij elkaar gebracht. Zo kon op 6 juli 1959 het organiserende comité samen met de bevolking van Silvolde en Terborg met een zekere trots dit prachtige zwembad openen.

11. Met de samenwerking tussen Silvolde en Terborg is het helemaal goed gekomen, zodat we nu gelijkwaardig kunnen spreken van het zwembad ‘De Paasberg’ van Silvolde en Terborg.

Toen dit nieuwe zwembad aan de Paasberg in gebruik was, werd het drijvende zwembad in de Oude IJssel overbodig en liet de gemeente Wisch het recreatieve plan voor dit gebiedje los. Nu kon het Waterschap deze lastige bocht voor waterafvoer en scheepvaart alsnog rechttrekken. Hierdoor kwam net als de tot de gemeente Wisch behorende ‘Heuven’, nog weer een stukje grondgebied van de Gemeente Wisch aan de overzijde van de Oude IJssel te liggen.

Bronnen:

1.·         Diverse artikelen uit historische kranten Delpher

2·         ECAL Doetinchem Archief van het Waterschap Oude IJssel toegang 1353 inv.13

3·         ECAL Doetinchem toegang 1053 inv. 851, 852

4·         Ecal Doetinchem notulen gemeenteraad Wisch toegang 1092 inv.1831

Met dank aan Theo Willemsen die het artikel beschikbaar stelde voor deze site.

=============================================================

Verder vonden we nog Krantenknipsels en foto's  van zwembad "de Paasberg".:

 

Badhokje hier nog aan de andere zijde van het bad.

 


Links wethouder Ten Have en rechts badmeester Blasman.
Wie is de mevrouw in het midden en welk jaar is het.
 

 

De Badmeesters
Ton Bouwman- Henny de Ridder -Ben Blasman-en Gerard Hoppema
Ton Bouwman miste een vinger.

 

2009 Els Bakker, Angela Buiting en Toos Sprenkeler

 

Uit de weekend krant Doetinchem januari 2014

De column van Gradus Klets deze week in de Weekendkrant gaat over de commotie over het buitenzwembad De Paasberg. Lees zijn brief hieronder.

Brief van Gradus an zin bruur in Canada

BUTENBAD

Beste bruur Bertus,
Op de valreep van ´t olde jaor was d-r nogal wat rumoer rond de anbesteding van zwembad `De Paosberg` in Terborg. Iedere gemeente wil ’t liefst van die butenbaai af umdat d-r ’n hoop geld bi-j mot. Logisch. Eiges woon ik now in de buurt van “De Paosberg”. Vergangen zommers hek gezien dat d-r dagen waren daj oaver de koppen kon lopen. D-r waren echter ook vol dagen dat de energiedampen van ’t bad afkwamen en d-r net zovol bezukers waren as personeel. Best begriepeluk dus dat de gemeente zon grote onkostenpost wil schrappen. Veural umdat ’t vlak veur de verkiezingen is wil men neet an iets kommen wat as ’n verworven recht wudt beschouwd. Ze gaven dus ’t bureau Andres de opdracht um de anbesteding te regelen. Zo konden die de heitste koalen veur hun uut ’t vuur halen. Boavendien hadden die meer met dat bieltje gehakt. In de toelichting van ’t bestek stond dat alleen de ingediende plannen beoordeeld zollen worden die uutgaon van de sloop van ’t butenbad en de bouw van ’n ni-j binnenbad. Zo had ’t bureau de opdracht begreppen. Die luj verzinnen dat neet. Ze stonden daormet echter boaven op de eksterogen van menig Zillewolde- en Terborgenaar die zoiets hadden as: “Wat meent dat Gendringse gemeentebestuur wel neet. Dat zwembad hebben wi-j veural eiges betaald. Daor blief i-j met ow fikken vanaf.” ’t Gemeentebestuur haostte zich um te zeggen dat zi-j ’t butenbad graag willen hollen maor onder strikte financiële veurweerden. As de gemeente ’t beheer holt is daor neet an te voldoen. ’t Zal d-r op neerkommen dat de arbeid um en in ’t zwembad veurnameluk deur vri-jwilligers mot worden gedaon um ’t bedrag dat d-r bi-j mot binnen de perken te hollen. Het wel as veurdeel dat, aj dit jaor weer zon mooie naozommer hebt, ’t bad ook langer oapen kan blieven. Ambtenaren zun nameluk zo flexibel as gewaopend beton. Toen de zon hoog an de hemel stond en d-r geld verdiend kon worden, deien ze de poort dicht umdat dat in de winter zo was afgesproaken.
De groeten an Ans en de blagen van ow bruur

Gradus Klets

=====

28 mei 2021 onderstaande opmerkingen kwamen binnen na plaatsing van zwembadfoto's op facebook:

Anneke Kroes-Coerman
Geweldig! Zie me er als kind nog zo rondrennen, badmeester Blasman hield een oogje in het zeil , later de waterpoloclub, leuke tijd gehad daar !

Kitty Raatjes
Mocht vaak meetrainen met poloclub was geen lid, maar ging wel eens met Ineke Kortbeek mee, die wel lid was, Blasman vond dat prima.

Dini Hoog Antink
Ben Arentsen is nog badmeester geweest later in Varseveld

Ramona Kummeling
Ook pas na 1995 heel veel gezwommen en veel mooie herinneringen, toen met Ton Bouwman als zweminstructeur. En badjuffrouw Marjan (Marian?)

Miranda Albers
Oh in de kou zwemles gehad. Gruwelijk. Mijn moeder in haar jas wachten en wij zwemles. Stervenskoud en dan die haak die werd gebruikt.

Frieda Friderichs
Mooie herinneringen altijd schoolzwemmen

 

 

 

SilvoldePediA
Hoofdstraat 85
7061 CH Terborg
E-mail: robbiew52@gmail.com